(549) Koncentracija BDP-a Srbije u evropskim okvirima
dr Dejan Molnar
docent na Ekonomskom fakultetu u Beogradu
Stepen koncentracije ekonomske aktivnosti u jednoj zemlji može da se iskaže i kao udeo BDP-a koji se generiše u njenom najrazvijenijem području (neretko je to prestonica, odnosno glavni grad) u ukupnom nacionalnom BDP-u. Pošto je Beograd naše najrazvijenije područje, uporedili smo koliko je privredna aktivnost u Srbiji koncentrisana u najrazvijenijem regionu u odnosu na pojedine države Evropske unije. Za ovu analizu poslužili su podaci Republičkog zavoda za statistiku (RZS) i Evrostata.
U slučaju Srbije, grad Beograd učestvuje u stvaranju srpskog BDP-a sa 39,3% (podatak za 2015. godinu). Koncentracija BDP-a u drugim evropskim metropolama u 2015. godini iznosi: Beč 25,5%, Zagreb 33%, Berlin 4%, London 22,7%, Madrid 18,9%, Prag 24,4%, Bukurešt 27,6%, Sofija 47,8%, Atina 48%. U tom smislu, možemo da zaključimo da je u Srbiji ekonomska aktivnost u prestonici koncentrisanija nego u Austriji, Hrvatskoj, Nemačkoj, Velikoj Britaniji, Španiji, Češkoj, Rumuniji, a da je manje koncentrisana u poređenju sa Bugarskom i Grčkom.
Sa druge strane, ukoliko u analizu uvedemo indikator koji će nam pokazati koliko se miliona evra BDP-a generiše po jednom kvadratnom kilometru analiziranih glavnih gradova, dobićemo interesantne nalaze. Po kvadratnom kilometru stvori se 414,6 miliona evra u Beču, 22,6 u Zagrebu, 891,8 u Berlinu, 372,6 u Londonu, 335,9 u Madridu, 82,2 u Pragu, 44,1 u Sofiji, 193,7 u Bukureštu, 28,8 u Atini, dok se u Beogradu stvori „samo” 4,1 milion evra (!?). Objašnjenje za ovakvu situaciju je to što je zvanična površina teritorije grada Beograda čak 3.234 kilometara kvadratnih, što je mnogo više od površine bilo koje analizirane prestonice. Postavlja se pitanje šta se sve smatra Beogradom? Suštinski se radi o tome da je teritorija Grada Beograda vrlo „široko” određena, te da svakako nije homogena. Stoga je nužno da se u budućim razvojnim planovima Beograda uvaži činjenica da se i unutar naše prestonice jasno izdvajaju nerazvijena i manje razvijena područja, pretežno ruralnog karaktera (Barajevo, Grocka, Mladenovac, Lazarevac, Sopot, Surčin, Obrenovac, i visoko urbanizovano jezgro (npr. opštine Stari grad, Savski venac, Vračar, Novi Beograd, Zvezdara i drugo). Ova činjenica podrazumeva da treba usvojiti specifičan (drugačiji) razvojni tretman za svako od ovih područja, ruralnog i urbanog. U tom smislu, sa površinom od 3.234 km2 i gustinom naseljenosti od 521 stanovnika po 1 km2, Beograd (kao celina) ne zadovoljava uslove koje po metodologiji EU treba da ispuni područje da bi se klasifikovalo kao urbani centar. Ti kriterijumi su gustina naseljenosti od najmanje 1.500 stanovnika/km2 i broj stanovnika od najmanje 50.000. Svega 5 od 17 beogradskih opština bi se kvalifikovalo za urbane centre – Vračar, Zvezdara, Novi Beograd, Rakovica i Stari grad.
