Šta kazuje podatak o stopi rasta BDP-a
Piše: dr Dejan Molnar,
docent na Ekonomskom fakultetu u Beogradu
Ukoliko radnik sa mesečnom zaradom od 40 hiljada dinara dobije desetoprocentnu povišicu, njegova plata biće 44 hiljade dinara. Kada zaposleni koji zarađuje 120 hiljada dinara dobije povišicu od „samo” pet odsto, njegova plata će biti 126 hiljada dinara. Iz ovog jednostavnog primera uočava se sledeće – prva osoba je ostvarila duplo veće povećanje zarade u procentima (mereno stopom rasta), ali je, zapravo, u apsolutnom izrazu ostvarila manji rast zarade (4.000 u poređenju sa 6.000).
Jedan od pokazatelja koji se koristi prilikom sagledavanja nivoa ekonomske razvijenosti jedne zemlje jeste bruto domaći proizvod (BDP) po glavi stanovnika. Prema podacima Svetske banke BDP po stanovniku je u 2017. godine iznosio (u dolarima): u Srbiji 5.900, u BiH 5.180, u Crnoj Gori 7.669, u Albaniji 4.538, u Makedoniji 5.442, u Mađarskoj 14.225, u Rumuniji 10.813, u Bugarskoj 8.031, u Hrvatskoj 13.295… Prema projekcijama Svetske banke, stopa rasta BDP-a u ovim zemljama bi u 2018. godini trebalo da iznosi: u Srbiji 3%, u BiH 3,2%, u Crnoj Gori 2,8%, u Albaniji 3,6%, u Makedoniji 2,3%, u Mađarskoj 4,1%, u Rumuniji 5,1%, u Bugarskoj 3,8%, u Hrvatskoj 2,6%.
Pod pretpostavkom da se broj stanovnika neće značajnije menjati, ove stope rasta mogli bismo da iskoristimo za izračunavanje BDP-a po stanovniku (tj. nivoa ekonomske razvijenosti) navedenih zemalja na kraju 2018. godine (u dolarima): Srbija 6.077, BiH 5.345, Crna Gora 7.883, Albanija 4.701, Makedonija 5.567, Mađarska 14.808, Rumunija 11.364, Bugarska 8.336, Hrvatska 13.640.
Vidimo da se BDP po stanovniku povećao za 177 dolara u Srbiji, za 165 u BiH, za 214 u Crnoj Gori, za 163 u Albaniji, za 125 u Makedoniji, za 583 u Mađarskoj, za 551 u Rumuniji, za 305 u Bugarskoj, za 345 u Hrvatskoj.
Visina stope rasta, koja meri procentualnu promenu kategorije koju želimo da pratimo, može da nas zavara i navede na pogrešne zaključke.
Da bismo pravilno tumačili njeno značenje i ocenjivali efekte, moramo da razumemo šta nam ona pokazuje. Pokazuje nam, na primer, da se procenjuje da će BDP po stanovniku u Srbiji u 2018. godini rasti brže nego u Crnoj Gori i Hrvatskoj, a sporije nego u BiH i Albaniji. Međutim, kao što računica kazuje, to nikako ne mora da znači da će Srbija dostizati Crnu Goru i Hrvatsku, a da će BiH i Albanija dostizati Srbiju na planu ekonomske razvijenosti. Naime, 2,8% rasta u Crnoj Gori znači 214 dolara po stanovniku više, a to je više od naših 3% (177 dolara po stanovniku više), kao što je više i 2,6% rasta u Hrvatskoj (345 dolara po stanovniku više). Sa druge strane, naših 3% rasta je u apsolutnom izrazu (prirast 177 dolara) više od 3,2% rasta u BiH (prirast 165 dolara) ili od 3,6% u Albaniji (prirast 163 dolara).
Očito da podatak o stopi rasta, sam po sebi, nije dovoljan da bismo izveli odgovarajuće zaključke i ocene.