Nedavno je završen i drugi deo radova na obnovi zgrade na Trgu Zorana Đinđića 1, gde se opet nalaze službene prostorije Zavoda za zaštitu spomenika kulture. Ova građevina je proglašena za spomenik kulture od velikog značaja, a tokom gotovo jednoipovekovnog postojanja bila je, između ostalog, poznata i kao sedište kafane „Kruna”, banke Velikobečkerečke štedionice, a nešto kasnije i kafane „Tisa”.
Prvi deo radova, u okviru kojih je obnovljena međuspratna i tavanska konstrukcija, restauirana fasada i krov zgrade, završen je u aprilu 2016. godine. Drugi deo koji se tiče obnove enterijera, završen je u januaru ove godine. Ovim je, kako navodi istoričar umetnosti iz Zavoda za zaštitu spomenika kulture Bojan Kojičić, jedno ugroženo kulturno dobro spašeno od nestanka, a zaposleni u Zavodu su se nakon skoro dve i po godine boravka u privremenom smeštaju u potkrovlju biblioteke vratili u svoje prostorije.
Nestanak zdanja je pretio zbog višegodišnje nebrige i neadekvatnih adaptacija zagrade. Kako u analizi na sajtu Zavoda za zaštitu spomenika kulture navodi Kojičić, u poslednjih pola veka nikada nije bio primenjivan metod konzervacije i restauracije, tako da je zgrada nezgrapnim „modernizovanjem” gubila autentičnost i bogate dekorativne elemente. U prizemlju su, na primer, prošireni otvori za potrebe lokala i kafane „Tisa”, čime je ono bilo potpuno izmenjeno i degradirano, ocenjuje Kojičić. U ovakvim građevinskim intervencijama učestovovali su, uglavnom bez konsultovanja sa službom zaštite, i stanari ove grade. Zbog svega ovoga oštećena je i konstruktivna stabilnost zgrade, tako da se u avgustu pre tri godine urušila međuspratna i tavanska konstrukcija desnog uličnog krila.
Kako bi ovom spomeniku kulture vratili izgled sa kraja HIX veka, stručnjaci iz Zavoda najpre su morali na različite načine da prikupe dokaze o nekadašnjem izgledu zgrade.
– Nažalost, originalan projekat Velikobečkerečke štedionice nismo pronašli, ali smo dolazili do vrednih podataka u ondašnjim nedeljnim novinama „Torontal” i „Vohemblat”. Dokumentaciju i arhivsku građu smo pronalazili u Istorijskom arhivu Zrenjanina, te želim da istaknem dobru saradnju koju već godinama imamo sa stručnjacima iz Arhiva, bez čije pomoći ne bismo imali ove rezultate – objašnjava Kojičić.
On napominje da su, u rekonstrukciji nekadašeg izgleda zdanja, poslužile i fotografije sa početka HH veka, zatim princip analogije sa sličnim zdanjima iz tog vremena, kao i „govor” same zgrade.
– Primera radi, nakon što je sa nje uklonjeno više slojeva maltera, otkrivene su dekorativne livene rozete između prizemlja i sprata, koje su potom u celini opet izrađene i vraćene na svoja mesta- kaže Kojičić.
Pored učešća stručnjaka Zavoda za zaštitu spomenika kulture, obnovu zgrade je omogućilo Ministarstvo kulture i informisanja, delom Grad Zrenjanin kao i privatni investitori. Međutim, Bojan Kojičić podseća da pored dve faze radova, posao na obnovi ovog važnog zdanja još nije gotov.
– Preostala je obnova dvorišnih krila i pronalaženje namene za ovaj deo zgrade koji je u državnom vlasništvu, što svakako ne možemo sami bez pomoći grada – objašnjava on.
Opstanak kroz vekove
Prema podacima Zavoda za zaštitu spomenika kulture, ovu zgradu je sedamdesetih godina HIX veka sagradila trgovačka porodica Frajnd, pri čemu se u prizemlju nalazila kafana „Kruna”, a na spratu hotel. Međutim, 1890. godine Velikobečkerečka štedionica je otkupila hotel i na sprat smestila svoje prostorije. Tada je promenila fasadu zgrade, renovirajući je u stilu neorenesanse, što je izgled ulične fasade kakvu poznajemo danas. Ipak, zgrada je delovala reprezentativnije dok se ispred nje nalazio stari trg, a izgradnjom Vojvođanske banke i podizanjem platoa ispred izgubila je od svog nekadašnjeg značaja, zaključili su stručnjaci Zavoda za zaštitu spomenika kulture.
