Piše: dr Dejan Molnar, vanredni profesor na Ekonomskom fakultetu u Beogradu
Popis stanovništva koji je trebalo da bude organizovan u toku 2021. godine, ali je zbog pandemije odložen, sproveden je od 1. do 31. oktobra ove godine. Iz objektivnih razloga, u nekoliko većih gradova terensko prikupljanje podataka je bilo produženo do 7. novembra. Takođe, građanima koji iz bilo kog razloga nisu popisani u predviđenom intervalu bilo je omogućeno da to učine telefonskim putem do 17. novembra. Tako je završen deveti popis stanovništva na području Srbije nakon Drugog svetskog rata. Prethodni su bili 1948. (u skraćenoj formi), potom 1953, a zatim na svakih 10 godina – 1961, 1971, 1981, 1991, 2002. (kasnio je godinu dana zbog nedostatka finansijskih sredstava) i 2011. godine.
Po sadržaju i obimu, radi se o najmasovnijem i najkompleksnijem statističkom istraživanju čija je osnovna svrha da obezbedi celovitu sliku populacije i odgovarajuće baze podataka za potrebe istraživanja i kreiranja mera javnih politika u različitim oblastima.
Iako su prvi rezultati popisa (koji su nedavno objavljeni) podložni promenama u daljoj statističkoj obradi podataka, interesantno je iskoristiti ih za izvođenje zaključaka, pre svega u pogledu promene broja stanovnika. Saznali smo da u Srbiji ima 6.690.887 stanovnika, što je za 495.975 manje nego 2011. (pad od 6,9%) i čak 807.114 lica manje nego 2002. godine (minus od 10,76%). Proizilazi da je u našoj državi tokom prethodne dve decenije (2002-2022) broj žitelja opadao u proseku za 40.000 godišnje.
U posmatranom razdoblju od 20 godina pozitivan prirast broja stanovnika zabeležen je u Beogradu (+109.439), Novom Sadu (+67.827) i Novom Pazaru (+21.863). U ova tri grada je ostvaren i značajan kumulativan rast u procentualnom izrazu: +22,66% (Novi Sad), +25,42% (Novi Pazar) i +6,94% (Beograd).
U ostalim većim gradovima prisutan je dramatičan pad broja stanovnika, što predstavlja i najveći izazov za njihov budući razvoj. Tako je u periodu 2002-2022. godina došlo do pada populacije u Somboru (za 26,5%), Vršcu (15,44%), Bečeju (24,44%), Kikindi (25,84%), Subotici (blizu 16%), Zrenjaninu (19,3%), Sremskoj Mitrovici (oko 15%), Rumi (18,4%), Pančevu (8,85%), Staroj Pazovi (7,3%), Užicu (15,5%), Valjevu (14,7%), Šapcu (13,7%), Čačku (9,1%), Kruševcu (blizu 13%), Kraljevu (8,4%), Boru (26%), Leskovcu (20%), Pirotu (21,8%), Vranju (23%) itd.
Oni koji budu u prilici da vode Zrenjanin trebalo bi svu svoju energiju da usmere na osmišljavanje načina da se mladost i pamet zadrže u gradu. Možda će novi autoput i približavanje Beograda i Novog Sada umanjiti odlazak najproduktivnijeg dela stanovništva. Osim toga, treba unapređivati kvalitet visokoškolskog obrazovanja (stvaranje Banatskog univerziteta?), kao i programe rada u srednjim stručnim školama (usklađivati ih u većoj meri sa potrebama privrede). Važno je kreirati i povoljne prilike za preduzetništvo, razvoj malih i srednjih preduzeća, kao i za dolazak većih kompanija. Mladi moraju imati mogućnost da se zaposle na kvalitetnim radnim mestima, kako bi živeli i svoje porodice zasnivali u Zrenjaninu. Bez odgovarajućih napora na ovim područjima, demografski tokovi se ne mogu poboljšati.
