Nakon krize 2008. naš oporavak brži samo od Hrvatske

Piše: dr Dejan Molnar,
docent na Ekonomskom fakultetu u Beogradu

U bazi Svetske banke mogu se pronaći podaci na osnovu kojih je moguće odgovoriti na pitanje gde se Srbija i države iz okruženja nalaze deceniju nakon nastanka svetske ekonomske krize 2008 godine. Da li su i u kojoj meri uspele da se vrate na nivo ekonomske aktivnosti koji su imale pre krize, odnosno za koliko se i po kojoj dinamici (stopi) povećavao njihov BDP?
Kao početnu godinu posmatranja uzeli smo 2008, a kao poslednju 2017.godinu (poslednji uporediv podatak).
U 2017. u odnosu na 2008. godinu BDP u Srbija porastao je za 3,9 procenata, u Albanija za 25,7%, Bosni i Hercegovini 11,1%, Crna Gora 13,7%, Makedonija 19,6%, Mađarskoj 9,9%, Rumunija 17,5%, Bugarskoj 13,5%, Češkoj 13,2%, Slovačkoj 20,1%, Slovenija za 3,1%, a u Evropskoj uniji, kao celini, za 7,8 procenata. Jedini izuzetak je Hrvatska u kojoj je BDP 2017. u odnosu na 2008. manji za 4,1%.
Pogledajmo, zatim, za koliko se (izražen u stalnim cenama u dolarima iz 2010. godine) BDP ovih zemalja danas razlikuje od vrednosti ostvarene proizvodnje pre krize.
Veći BDP u 2017. od onog iz 2008. godine imale su Srbija za 1,58 milijardi dolara, Albanija za 2,86 milijardi dolara, BiH za 1,95 milijarde dolara, Crna Gora za 0,58 milijardi dolara, Makedonija za 1,79 milijardi dolara, Mađarska za 13,8 milijardi dolara, Rumunija za 31,9 milijardi dolara, Bugarska za sedam milijardi dolara, Češka za 28,2 milijarde dolara, Slovačka za 18,1 milijarde dolara, Slovenija za 1,6 milijardi dolara, EU kao celina za 1.358,2 milijarde dolara, dok je samo BDP Hrvatske manji (u 2017. u odnosu na 2008. manji za 2,74 milijarde dolara).
Ako ukupne (kumulativne) stope rasta BDP-a u posmatranom intervalu (2008 -2017.) preračunamo u prosečne godišnje stope rasta, dobićemo podatak o tome koliko je u proseku na godišnjem nivou iznosio privredni rast u posmatranim zemljama. Rezultati su sledeći: Srbija 0,43%, Albanija 2,54%, BiH 1,17%, Crna Gora 1,43%, Makedonija 1,99%, Mađarska 1,05%, Rumunija 1,79%, Bugarska 1,41%, Češka 1,38%, Slovačka 2,04%, Slovenija za 0,34%, EU kao celina za 0,84%, dok je u Hrvatskoj zabeležen pad BDP-a od 0,47% prosečno godišnje.
Privredni razvoj je spor i kumulativan proces. Realno sagledavanje ostvarenih rezultata na ovom području ima smisla samo ukoliko se posmatraju relativno duži vremenski intervali koji obuhvataju i različite tzv. eksterne šokove (kao što su krizni periodi na domaćem i međunarodnom nivou, promene na političkom planu). Često ovakve analize obuhvataju i razdoblja od više decenija. Na taj način se ocenjuje sposobnost jedne privrede da se u dugom roku prilagođava različitim promenama i da u promenljivim okolnostima ostvaruje rast. Kao što se iz pruženih proračuna može videti, pozicija naše zemlje svakako nije liderska, barem kada se analizira period nakon krize.