Savremena galerija Zrenjanin obeležava mini-jubilej – 55 godina od kako je osnovan salon ove ustanove, na Trgu slobode 7, gde se i danas nalazi. Pomenuti događaj od pre pola veka usledio je posle veoma uzbudljivih i značajnih osam godina na umetničkoj sceni Zrenjanina – od 1956. do 1964. osnovana je Slikarska kolonija Zrenjanin (u Ečki), formirana je stalna postavka u ovom selu, potom je u foajeu pozorišta „Toša Jovanović” otvoren izlagački prostor Galerije, da bi na kraju, 1964. godine, bio osnovan i salon Savremene galerije.
U ovom prostoru otvorena je 8. jula postavka „Galerija i Talija”, koja podseća na period kada je zrenjaninski pozorišni foaje povezivao likovnu i pozorišnu publiku grada. U ovom prostoru od 1956. do 1963. godine održano je 29 izložbi, kako se pokazalo proučavanjem starih brojeva našeg lista i sačuvanih kataloga. Neka od tih dela izložena su sada u salonu Savremene galerije.
Savremena galerija je najpre imala stalnu postavku u Kaštelu u Ečki, koju je novembra 1958. godine posetio i Josip Broz Tito, ostavivši svoj komentar u knjizi utisaka. Međutim, javila se potreba za izložbenim prostorom u gradu, objašnjava kustoskinja Slavica Popov, autorka izložbe „Galerija i Talija”.
– Savremena galerija je tada radila i zajedničke izložbe sa Narodnim muzejom u Zrenjaninu ali definitivno je nedostajao usko profilisan prostor za prezentovanje savremene likovne umetnosti. Zato je zrenjaninsko pozorište otvorilo vrata za tu namenu, prateći trend koji su uspostavili Beogradsko dramsko pozorište i Srpsko narodno pozorište u Novom Sadu – da se u toku pauza premijera predstava otvaraju likovne izložbe u foajeu. Spajanje pozorišne i likovne publike u našem gradu pripisuje se Dušanu Ćuku, upravniku Pozorišta od 1956. do 1964. godine – navodi Slavica Popov.
Prvi su u holu Pozorišta decembra 1956. izlagali umetnici Decembarske grupe. Ona je dala veliki doprinos srpskoj umetnosti, raskidanjem sa dogmom socijalističkog realizma koja je bila nametnuta u prethodnoj deceniji, dodaje naša sagovornica.
– Zbog velikog uspeha postavke Decembarske grupe dogovoreno je da se nastavi sa tom praksom, pa je naredne 1957. godine u foajeu otvorena samostalna izložba takođe člana ove grupe Aleksandra Lukovića, i to u okviru premijere drame „Podzemni šetači”, koja je tematski odgovarala postavci. Naime, Luković je izložio slike i grafike u boji koje prikazuju svet klovnova kao svakodnevicu, upućujući na sve apsurdnosti života – objašnjava Slavica Popov.
Jedna od slika iz te kolekcije Aleksandra Lukovića – „Klovn sa drvenim konjem” iz 1956, deo je postavke „Galerija i Talija”.
U foajeu pred pozorišnom i likovnom publikom svoje radove sve do 1964. godine predstavili su mnogi umetnici, učesnici Kolonije u Ečki, između ostalih, Mirjana Šipoš, Jovan Bijelić, Milivoj Nikolajević, Ksenija Ilijević. Dana 4. oktobra 1964. godine, izložbom polaznika majstorske radionice Krste Hegedušića, otvoren je salon Savremene galerije, adaptiranjem levog krila nekadašnje zgrade Poreskog zvanja na Trgu slobode broj 7, čime je počelo novo poglavlje u životu ove ustanove.
RAZNOVRSTAN UMETNIČKI IZRAZ
– Od početka su u Koloniju u Ečki pozivani umetnici različitih generacija – oni mladi kao što su bili članovi Decembarske grupe koji su težili savremenom umetničkom izrazu, geometrijskoj apstrakciji – kao i umetnici starije generacije poput Jovana Bijelića, značajnog slikara međuratnog perioda. Takođe su učestvovali i lokalni umetnici i oni iz skoro svih delova bivše Jugoslavije. To je bio način da Savremena galerija pokaže svu raznovrsnost u savremenom stvaralaštvu. Nikada se nismo profilisali kao galerija koja zastupa isključivo jedan stil ili tehniku u umetnosti i to je nešto čega se držimo i danas – kaže kustoskinja Slavica Popov.
DINAMIČNA DECENIJA LIKOVNOG STVARALAŠTVA
Likovne kolonije javljaju se u posleratnim godinama u Vojvodini, kada su počele da se osvajaju izvesne slobode u stvaralaštvu. Narodni odbor sreza Zrenjanin jula 1956. godine osnovao je Slikarsku koloniju Zrenjanin u Ečki, a dve godine kasnije formiran je umetnički muzej – Savremena galerija, koja je preuzela na sebe organizovanje kolonije, kao i brigu o delima koja su učesnici ostavljali. Ovo je bilo jedinstveno u poređenju sa drugim gradovima u okruženju, gde su kolekcije kolonija uspostavljane u zbirkama već postojećih muzeja. Savremena galerija ubrzo, 1962. dobija i svoj Umetnički savet – koji su činili vrhunski sručnjaci, upravnici Narodnog muzeja u Beogradu i Galerije Matice srpske u Novom Sadu – a slikar i fotograf Tivadar Vanjek postaje njen prvi zvanični upravnik, budući da je prvih godina ovu ulogu obavljao volonterski. Dve godine kasnije, 1964, otvara se i salon Savremene galerije u centru grada. Istovremeno, u Zrenjaninu se organizuju i predavanja o modernoj umetnosti, što sve ukazuje da je u pitanju dinamičan period kulturne scene grada.
