Piše: dr Dejan Molnar, redovni profesor na Ekonomskom fakultetu u Beogradu
Prostorna koncentracija proizvodnih preduzeća za posledicu ima formiranje tzv. industrijskih zona. Po pravilu, radi se o građevinskom zemljištu koje je isparcelisano i opremljeno odgovarajućom komunalnom infrastrukturom (povezanost sa drumskim i železničkim saobraćajnicama, unutrašnja putna mreža, električni i gasni priključci, vodovod i kanalizacija, telekomunikaciona mreža i dr.). Ovako uređene lokacije se mogu prodavati ili iznajmljivati, a njihova raspoloživost je jedan od osnovnih preduslova za privlačenje novih investitora u neku lokalnu samoupravu.
U Zrenjaninu se sa primenom ovog koncepta počelo još tokom dvehiljaditih godina. Prva radna zona je privedena nameni 2006. godine. Danas u našem gradu postoje industrijske zone na nekoliko lokacija: „Bagljaš” (površina 118,5 hektara), „Elemir” (149 hektara), prema Lazarevu je zona „Istok” (336 hektara), a na izlazu ka Beogradu su „Jugoistok 1” (51 hektar) i „Jugoistok 2-A” (oko 105 hektara). Radi se i na proširivanju, tako da se pored državnog puta Zrenjanin-Beograd (u pravcu aerodroma Ečka) nastavljaju se još tri radne zone („Jugoistok” I2-B, 2-C i 2-D), čija je ukupna površina više stotina hektara.
U zrenjaninskim industrijskim zonama danas posluje više od 35 domaćih i inostranih preduzeća. U njima je zaposleno od 5.500 do 6.000 ljudi, što čini oko 15,16% ukupnog broja radnika u Gradu. Verovatno da nije slučajnost to što se tokom poslednjih petnaestak godina za toliko povećao i broj zaposlenih – sa oko 30.000 (2009) na 36.800 (2023).
Zahvaljujući izgradnji ovih investicionih lokacija Zrenjanin je postao domaćin brojnim kompanijama iz EU (pre svega iz Nemačke, Italije, Francuske), ali i iz drugih delova sveta. Ova preduzeća su apsorbovala viškove radne snage koja je na lokalnom tržištu rada nastala kao posledica ne baš uspešnog procesa privatizacije. Primera radi, 2009. godine broj nezaposlenih je bio čak 12.500, da bi u 2023. bio smanjen na oko 5.300.
Procenjuje se da je u toku 2023. godine na području Zrenjanina generisana vrednost BDP-a od preko 900 miliona evra, čemu u velikoj meri doprinose firme koje posluju u pomenutim zonama. Osim toga, bitna su još dva momenta. Prvi se odnosi na činjenicu da su industrijske zone doprinele diversifikaciji strukture lokalne privrede, što je u određenim situacijama delovalo poput „amortizera”. Naime, suočen sa krizom u auto-industriji, nemački Drekslmajer (posluje u zoni „Bagljaš”) je smanjio broj zaposlenih sa više od 6.000 (2019) na manje od 3.000 (2023). Srećom, istovremeno je u zoni „Jugoistok 2-A” (prema Beogradu) sa radom započinjala kineska kompanija „Linglong”, koja je do danas zaposlila oko 1.200 radnika. Tako su neki od onih koji su u „Dreksu” ostali bez radnog mesta novi posao pronašli kod drugog poslodavca.
Druga bitna činjenica je da su preduzeća koja posluju u industrijskim zonama uglavnom izvozno orijentisana i da dodatno doprinose pozitivnom saldu spoljnotrgovinske razmene. Suficit u odnosima sa inostranstvom sa područja srednjeg Banata raste i danas je gotovo dvostruko veći nego što je bio pre desetak godina. Najvažnije izvozne destinacije su Nemačka, Italija, Rumunija, BiH i Mađarska, dok se najviše uvozi iz Kine, Nemačke, Italije, Rumunije i Holandije.
