(547) Daleko je Banat od Novog Sada
dr Dejan Molnar
docent na Ekonomskom fakultetu u Beogradu
Regionalni dispariteti u našoj zemlji su među najvećima u Evropi. Zabrinjava što kreatori javne politike u Srbiji ne pridaju odgovarajući značaj pripremama za otvaranje Poglavlja 22 za pristupanje EU, a koje se odnosi upravo na regionalni razvoj. Direktna posledica je nedovoljno korišćenje sredstava iz evropskih fondova namenjenih za ove svrhe. Povremene i neusklađene aktivnosti usmerene na podršku razvoju nerazvijenih područja daju samo sporadične i nedovoljno održive rezultate. Bruto domaći proizvod po stanovniku (kojim se meri dostignuti nivo ekonomske razvijenosti) naše zemlje je u 2015. godini iznosio svega 36,2 odsto proseka EU-28. Pri tome, naš najrazvijeniji region (Beograd) je na nivou razvijenosti od 60,2 procenata, dok je naš najnerazvijeniji region (Južna i Istočna Srbija) na nivou razvijenosti od samo 23,7 procenata proseka EU-28. Međutim, suština neravnomernog teritorijalnog razvoja Srbije je u tome što unutar naših regiona (koji su, videli smo, i sami nedovoljno razvijeni) postoji izražena i rastuća nejednakost. Intraregionalne razlike (unutar regiona) su veće od onih koje postoje među regionima (interregionalne razlike). Naši regioni su izdeljeni na teritorijalne celine nižeg nivoa – subregione, a to su administrativni okruzi (koji su formirani 1991. godine). Razlike u razvijenosti između okruga unutar pojedinačnih regiona su vrlo izražene. Uzmimo za primer region Vojvodine, koga čine sedam administrativnih okruga – po tri u Bačkoj i Banatu i jedan u Sremu. U 2015. godini, Vojvodina je bila ispod republičkog proseka prema BDP-u po stanovniku (tačnije bila je za 1,6 procenata manje razvijena od proseka Srbije). Međutim, teritorijalne neravnomernosti unutar Vojvodine dodatno komplikuju njenu razvojnu sliku i perspektivu. Prisutna je izražena koncentracija ekonomske aktivnosti u južnobačkoj oblasti sa sedištem u Novom Sadu. Južnobački okrug jedini je u Srbiji, pored grada Beograda, koji ima indeks nivoa razvijenosti iznad proseka Srbije. Južnobačka oblast, sa sedištem u Novom Sadu, imala je BDP po stanovniku za 28,8% veći od republičkog proseka u 2015. godini. Celo područje Banata mnogo zaostaje u razvoju za Južnobačkim okrugom. Južna Bačka razvijenija je od Severnobanatske oblasti (sedište u Kikindi) 1,7 puta, od Južnobanatske oblasti (sedište u Pančevu) 1,6 puta, a od Srednjobanatske oblasti (sedište u Zrenjaninu) čak 1,5 puta! Dakle, daleko je Banat od Novog Sada. Pošto situacija nije ništa bolja ni u Sremskom, Zapadnobačkom i Severnobačkom okrugu, postavlja se pitanje da li je na delu centralizacija unutar Vojvodine. Imajući u vidu ovakvu regionalnu i subregionalnu stvarnost u nas, nužno je redefinisati i precizirati ulogu subregionalnih entiteta u domaćoj regionalnoj politici, kako bi se sprečila dodatna teritorijalna polarizacija.
