Povodom Praznika grada-oslobođenja Zrenjanina, tadašnjeg Velikog Bečkereka u Prvom svetskom ratu 17. novembra, u Narodnom muzeju je upriličena izložba „Prva srpska dobrovoljačka divizija” grupe autora „Udruženja ratnih dobrovoljaca 1912-1918, njihovih potomaka i poštovalaca” iz Beograda. Nastala je 2016. povodom stogodišnjice od osnivanja pomenute Divizije.
Postavka, prema rečima Vladislave Ignjatov, istoričarke i nadležne kustoskinje, govori o nastanku i ratnom putu Divizije, koja je formirana daleko od otadžbine, u Odesi 16. aprila 1916. uz blagoslov cara Nikolaja II Romanova, na čelu sa Stevanom Hadžićem. Na oko 40 panoa predstavljeni su tekstovi o njenom nastanku, fotografije i spiskovi pripadnika, ratne karte koje prikazuju raspored i dejstva jedinica, odlikovanja koja su dodeljivana pripadnicima, ratna groblja, spomenici.
BANATSKA ZEMLJA KAO NAGRADA
– Gostujuća izložba je veoma značajna i za naš grad, jer je veliki broj dobrovoljaca sa područja srednjeg Banata i Velikog Bečkereka, učestvovao u borbama tokom Prvog svetskog rata i dao znatan doprinos pobedi srpske vojske, nacionalnom oslobođenju i stvaranju nove države 1918. godine. Mnogi od njih su zbog svojih zasluga i junaštva odlikovani. Samo iz Velikog Bečkereka u redovima Prve srpske dobrovoljačke divizije na Dobrudži se borilo njih 200 – ističe Vladislava Ignjatov.
Kako objašnjava, mnogi dobrovoljci iz Bosne, Hercegovine, Like, sa Korduna, Banije i iz Crne Gore su nakon rata, zbog svojih zasluga, dobili takozvanu „dobrovoljačku čast” – zemlju sa okućnicom na prostoru današnjeg srednjeg Banata (u Banatskom Karađorđevu, Aleksandrovu, Banatskom Višnjićevu, Vojvodi Stepi i drugim selima).
– Može se reći da je broj dobrovoljaca u Prvoj srpskoj dobrovoljačkoj diviziji sa ovog prostora bio zaista veliki, pa je samim tim i ova izložba utoliko značajnija za grad i lokalnu kulturu sećanja na slavne pretke – kaže naša sagovornica.
Divizija je, navodi kustoskinja, prilikom formiranja brojala oko 10.000 vojnika – dobrovoljaca, a pred polazak na Dobrudžanski front skoro 20.000 vojnika i oficira. Najviše ih je bilo iz Vojvodine 6.225, Bosne i Hercegovine 6.177, Like, Korduna, Banije i Slavonije 5.263 i 355 vojnika iz istočnog dela Srbije.
HRABROST I JUNAŠTVO
– U septembru i oktobru 1916. godine Divizija je učestvovala u operacijama u Dobrudži, u sastavu ruskog 47. korpusa, protiv nemačkih, bugarskih i turskih snaga. U krvavim bitkama na Dobrudžanskom frontu, za 45 dana borbe, imala je skoro 10.000 vojnika izbačenih iz stroja, od toga 2.000 poginulih. Osim velikih gubitaka, njen doprinos je neprocenjiv. Iako nije uspela da postigne svoj cilj – razbijanje neprijatelja, njeno angažovanje u sastavu ruskog korpusa i rumunske armije na frontu u Dobrudži je prisililo Centralne sile da sa Solunskog fronta odvoje oko 100.000 vojnika sa generalom Makenzenom i upute ih u Dobrudžu. Time je olakšan položaj srpske vojske i njenih saveznika na Solunskom frontu. Posle ovih bitaka, prepolovljena Divizija je povučena sa fronta i upućena u Izmail u sastav Dobrovoljačkog korpusa – objašnjava Vladislava Ignjatov i dodaje da je za nepuna dva meseca borbi u Dobrudži, ova vojna formacija pokazala izuzetnu hrabrost i junaštvo. – Evropska štampa bila je zadivljena hrabrošću srpskih dobrovoljaca, a saveznički komandanti i političari izrekli su najlaskavije pohvale njenom junaštvu. Ruski i rumunski oficiri proglasili su je „junačkom i ponosnom dobrovoljačkom divizijom”. Za pokazanu hrabrost, njenim borcima dodeljeno je 2.418 visokih odlikovanja.
