U ateljeu Karolja Langa, gde je pre svega izučavao fotografiju, prvi put se susreo i sa slikarstvom koje će biti njegov životni put. U tadašnji Veliki Bečkerek dolazi 1930. i radi kao fotografski pomoćnik. Tako se, jedan Kikinđanin po rođenju, celim svojim bićem predaje i zaljubljuje u grad na Begeju, čiji će stanovnik biti punih 45 godina, i čije će bašte, cvećnjake, šorove, prizore kraj reke i obrise krovova banatskih kuća i dimnjaka zauvek sačuvati i ovekovečiti u svojim delima.
Ove godine navršava se četiri decenije od smrti Tivadara Vanjeka (1910–1981), slikara i fotografa, pokretača ideje o Umetničkoj koloniji Ečka i osnivača i dugogodišnjeg upravnika Savremene galerije koja čuva 27 njegovih radova.
OKO 300 DELA POKLONJENIH GRADU
U našem gradu do Drugog svetskog rata bavio se fotografijom, slikao je sa „Velikobečkerečkim impresionistima” i pravio dekoracije i scenografije za amaterska društva. Tivadar Vanjek je Zrenjanin voleo na poseban način i nikada ga nije zaboravio, svedočili su oni koji su ga poznavali. Ostavio je skoro tri stotine dela u vidu tri poklona Gradu u kojem je najduže živeo. Time je formiran Vanjekov legat u zrenjaninskom Muzeju, u kojem se, čuva i deo dokumentarnog materijala, navodi Olivera Skoko, iskoričarka umetnosti i kustoskinja Narodnog muzeja.
Prema njenim rečima, legat Tivadara Vanjeka pruža uvid u sve faze njegovog stvaralaštva – od prve slike „Seoska lola”, preko impresionističkih i ekspresionističkih dela, do pronalaženja sopstvenog stila 1957. godine.
– Tada je nastala i slika „Golubarnik”. U njoj se očitava pojava potpuno nove koncepcije, osobene vizije Vojvodine, autentične umetničke transformacije geometrizirane ravničarske arhitekture i nostalgično poetičnih enterijera – istakla je Olivera Skoko.
OSNIVAČ KOLONIJE I GALERIJE
Slavica Popov, istoričarka umetnosti i kustoskinja Savremene galerije, objašnjava da je Vanjek u početku slikao ljudske figure u duhu akademskog realizma da bi se kasnije posvetio slikanju pejzaža. Susrevši Vasu Pomorišca, kaže ona, prihvatio je njegovo organizovanje slike predela. Pored pejzaža počeo je da radi mrtvu prirodu i fasade kuća.
Najpoznatiji su njegovi „Pendžeri prijateljstva” koje je posvetio svojim prijateljima – slikarima, istoričarima umetnosti i kulturnim radnicima koji su dali doprinos nastanku i razvoju likovnog života u Zrenjaninu. Svoje „pendžere” imaju Milan Konjović, Ivan Tabaković, Aleksandar Luković Lukijan i drugi.
– Zajedno sa Zoranom Petrovićem, uz podršku velikog broja slikara, 12. jula 1956. osniva Umetničku koloniju u Ečki. Najzad 1957. dolazi do svog autentičnog slikarskog izraza, pod značajnim uticajem radova Dragoslava Stojanovića Sipa i članova Decembarske grupe koji tih godina borave u Koloniji, približavajući savremene likovne koncepte i geometrizam ostalim učesnicima. U skladu sa tim svoje motive stilizuje i geometrizira, svodi ih na plošne predstave – objašnjava Slavica Popov.
Prema njenim rečima, osnivanje Kolonije je bila samo uvertira u osnovnu ambiciju – osnivanje galerije, što je i uspeo 5. oktobra 1958. na osnovu poklonjenih i otkupljenih radova umetnika koji su boravili u Ečki.
– Tivadar Vanjek je postavljen za prvog upravnika Savremene galerije Umetničke kolonije Ečka–Zrenjanin koja dobija i svoj prvi statut aprila 1962. Do tada je Koloniju vodio kao volonter, i na toj funkciji ostaje do 1973. godine kada odlazi u penziju. Njegova dela i značaj ni danas, četiri decenije nakon njegove smrti, ne blede – kaže Slavica Popov.
Poslednju samostalnu izložbu, navodi Olivera Skoko, imao je u Grafičkom kolektivu u Beogradu aprila 1981, na istom mestu na kome se prvi put predstavio publici 1958. Slike su, dodaje Skoko, po zatvaranju izložbe vraćene u Zrenjanin. Tivadar Vanjek je bio na lečenju u Kliničkom centru u Ljubljani gde je preminuo 29. maja. Sahranjen je 1. juna 1981. na Katoličkom groblju u Zrenjaninu.
