Ličko, krajiško i hercegovačko kolo oživelo prošlost
Nakon završetka svih glavnih poljskih i kućnih poslova, duge jesenje i zimske noći stanovnioci dinarskih oblasti, Ličani, Bosanci, Hercegovci i Crnogorci od davnina su prekraćivali prelima ili sijelima…. Zdržali su svoje običaje i u Vojvodini, gde su se doseljavali tokom 20. veka, seobama i kolonizacijama… Znatan deo vojvođanskih žitelja danas čine upravo potomci ovih doseljenika…
Jedan od običaja druženja devojaka i mladića bilo je i prelo ili sijelo, u zavisnosti čiji su običaji. Na prelima su se obavljali ženski poslovi – češljanje vune, grebenanje, predenje, pletenje. Ali, na prelo se išlo i zbog pesme i veselja.
A kako su prela i sijela organizovali Bosanci, Hercegovci i Ličani predstavili su u Salonu Narodnog muzeja Zrenjanin članovi KUD „Jandrija Tomić Ćić” iz Krajišnika, Pevačko društvo „Lička kapa” i Folklorna sekcija iz Banatskog Karađorđeva, Izvorna grupa Zavičajni snovi – Zrenjanin, KUD „Pionir”, narodni guslar Ljubiša Ateljević i muzejski savetnik Miodrag Cvetić. Etno priču potpisuje etnolog Branka Babić a voditelj je bila mr Branka Jajić, kojoj je narodnu nošnju pozajmila Biljana Ružić iz Kleka.
Etno veče „Prelo u Muzeju” organizovano je u okviru manifestacije „Muzeji Srbije, deset dana od 10 do 10” a podrška je stigla i od Pokrajinskog sekretarijata za kulturu i javno informisanje.
Program je završen zdravicom: „Đe god se sastajali, tu se veselili, pili i zdravo bili. U ljubavi dugoj vazda s radovali, jedan za drugog pitali. Po poštenu glasu a obraza svijetla, ako Bog da”.
Nakon programa čije je učesnike pratio aplauz, od početka, do kraja, kao i pesma koju su pevali zajedno, imali su mogućnost i da porobaju specijalite iz kuhinje dinarskih porodica – krompiruše, pite sa sirom, sir iz mješine, krtolu i uštipke, koje su pripremile članice Udruženja žena grada Zrenjanina, MZ Banatski Despotovac. BRANKA JAJIĆ
SIJELO
Sijelo saziva domaćin, ono se unapred odredi, i zna se gde će i u kojoj kući biti. Sijelo se nije održavalo u domaćinstvu u kojem je bilo bolesnika, ili ako je iz kuće neko umro. Sijeldžije su dolazile oko osam časova uveče, sedeli su do pola noći, a često se razilazili i pred samu zoru. Žene i devojke su sedele u jednom kraju sobe, a muški na drugom ili u okolo.
PRELO
Prelo organizuju doma- ćice ili njihove kćeri, većinom iz imućnijih porodica. Devojke su se posebno uređivale za tu priliku. Kada se dođe na prelo „prvo se malo posjedne i počasti, pa se onda prelazilo na posao”. Neke devojke predu, druge pletu, treće vezu. Na prelo se najčešće zovu cure udavače i mlade snaše. Momci su na prela dolazili nešto kasnije. Sedali su pored devojaka koje im se sviđaju, zadirkivali ih, uzimali klupka i vretena… Devojke su pevale, a momci lupali orahe i lešnike i davali ih curama. Često je dolazio i guslar, a nakon završetka poslova igralo se kolo. Kasno u noć, prelo se privodilo kraju. Momci su pratili devojke kućama i dogovarali sledeće susrete.
