Korona „sasekla” i doznake
Piše: dr Dejan Molnar,
vanredni profesor na Ekonomskom fakultetu u Beogradu
Pošto su zbog krize izazvane pandemijom korona virusa ostali bez posla, mnogo naših državljana vratilo se sa privremenog rada u inostranstvu (pretežno iz zapadne Evrope). Oni koji su duže u dijaspori nisu se vraćali u maticu, ali je moguće da se i njihov materijalni položaj pogoršava usled ekonomske recesije i rastuće neizvesnosti u zemljama u kojima žive i rade. To su osnovni razlozi zbog kojih je u Srbiju u toku 2020. godine pristiglo znatno manje novca po osnovu doznaka iz inostranstva nego u prethodnom periodu.
Precizne podatke o tome vodi i objavljuje Narodna banka Srbije (NBS) koja koristi metodologiju platnog bilansa MMF-a, prema kojoj su doznake obuhvaćene stavkom „lični transferi”. U okviru te stavke se evidentiraju doznake radnika koji rade u inostranstvu svojim porodicama u matici, zatim penzije i druga socijalna primanja koje naši građani ostvaruju u drugim zemljama, kao i pomoć i pokloni iz inostranstva građanima Srbije.
Stanovnici naše zemlje novac od tih uplata uglavnom koriste za ličnu potrošnju i/ili štednju, čime se povećava njihov životni standard, te smanjuje siromaštvo u našoj državi. One imaju pozitivan efekat na budžet i platni bilans, kao i na makroekonomsku stabilnost.
Srbija beleži visoke iznose doznaka. Prema podacima Svetske banke, u periodu 2007-2019. godina u našu zemlju ih je pristiiglo u ukupnoj vrednosti od oko 39,3 milijardi evra, što u proseku iznosi oko 3 milijarde evra godišnje. U pitanju je prosečan godišnji iznos koji je 1,4 puta viši nego u Hrvatskoj, to je 1,8 puta više od BiH, 2,2 puta od Bugarske 2,6 puta od Albanije, 7,2 puta od Crne Gore, 10,6 puta od Slovenije i 10,8 puta od Severne Makedonije.
O važnosti doznaka za našu zemlju, te o našoj zavisnosti od njih, svedoči i činjenica da je njihov prosečan udeo u BDP-u tokom perioda 2007-2019. bio čak 8,4%. U pitanju je daleko veći udeo nego u susednim državama: Slovenija (0,73%), Rumunija (1,8%), Mađarska (2,2%), Bugarska (3,2%), Severna Makedonija (3,5%), Hrvatska (4,7%), dok jedino BiH i Albanija u istom intervalu beleže veći prosečan udeo doznaka u BDP-u (11,7%).
I kada se posmatra iznos doznaka po stanovniku, Srbija je u samom vrhu. U razdoblju 2007-2019. doznake per capita su u našoj zemlji dostizale prosečan godišnji iznos od 422 evra. U državama iz okruženja ovaj iznos je bio manji – Severna Makedonija (135 evra), Slovenija (141 evro), Rumunija (155 evra), Bugarska (193 evra), Mađarska (255 evra), Albanija (397 evra), dok su od Srbije veće doznake po stanovniku imale BiH (465 evra) i Hrvatska (520 evra).
Kako je pandemija uticala na priliv doznaka u našu zemlju? Prema podacima NBS, tokom prvih 7 meseci (januar-jul) 2020. godine one su dostigle iznos od 1,64 milijarde evra, što je za čak 379 miliona evra manje nego u istom periodu 2019. godine. U pitanju je pad od čak 18,8%!
Oko dve trećine doznaka koje stižu u našu zemlju potiču iz Nemačke, Švajcarske Austrije, SAD i Francuske. Kada uzmemo u obzir procene o padu BDP-a u tim državama u 2020. godini: Nemačka (-7,8%), Švajcarska (-6%), Austrija (-7,1%), SAD (–8%), Francuska (-10,6%) – nameće se zaključak da će i iznos doznaka iz tih država verovatno biti smanjen, pošto će i tamo biti manje posla i mogućnosti za zaradu.
