dr Dejan Molnar, vanredni profesor na Ekonomskom fakultetu u Beogradu
Poznato je da su kineske kompanije prisutne u Srbiji i da su najveće investicije ostvarene u sektoru rudarstva („Ziđin” u Boru) i infrastrukture. U Zrenjaninu je u toku realizacija jednog od trenutno najvećih kineskih ulaganja u Evropi – u pitanju je proizvođač automobilskih guma „Linglong International Europe d.o.o.”.
Objektivno sagledavanje i komentarisanje prisustva kineskih preduzeća u Srbiji podrazumeva prethodno uzimanje u obzir bitnih karakteristika investicione politike njihove matične države. Narodna Republika Kina je 2013. godine usvojila inicijativu (razvojnu strategiju) „Pojas i put”, koja predstavlja transnacionalnu platformu za razvoj ekonomske, političke i kulturne saradnje sa državama iz različitih delova sveta. Planirano je da se kroz ovaj program (čiji je završetak planiran za 2049. godinu) realizuju projekti u vrednosti od čak jednog biliona (1.000 milijardi) dolara. Smatra se da će od ove inicijative koristi imati i Kina i zemlje u koje se ulaže, posebno one iz regiona centralne i istočne Evrope (CIE). Za Kinu je u pitanju važan mehanizam za snažnije ekonomsko povezivanje sa evropskim državama, dok za zemlje CIE predstavlja priliku za diversifikaciju izvora finansiranja privrednog razvoja, kao i za nastup kompanija na novim tržištima.
U javnosti/medijima se neretko, i utisak je olako, iznose stavovi da su kineske investicije manje poželjne od onih iz EU, da strateško opredeljenje Srbije za pristupanje EU ne ide „ruku pod ruku” sa značajnim prisustvom preduzeća iz Azije itd. Pre davanja ovakvih ocena, situaciju treba sagledati i iz drugog ugla – koliko su kineske investicije prisutne u drugim evropskim zemljama i da li je Srbija zaista njihov glavni domaćin?
Za te svrhe smo se poslužili bogatom bazom podataka Svetske banke i iz nje prikupili informacije o obimu ulaganja u Evropi u periodu od 2005. do 2019. godine. Tokom analiziranog perioda od skoro jedne i po decenije u regionu CIE najviše stranih investicija iz Kine „udomile” su Mađarska (867 mil. dolara), Poljska (394 mil), Srbija (332 mil) i Češka (322 mil), a slede Rumunija i Bugarska (sa po 298 miliona dolara).
Međutim, ono što privlači pažnju jeste činjenica da su u istom periodu razvijene države zapadne Evrope u daleko većoj meri bile primalac stranih direktnih ulaganja iz Kine – Holandija (21,5 milijardi dolara), Velika Britanija (15,8 mlrd), Nemačka (13,3 mlrd), Francuska (7,2 mlrd) Švedska (6,8 mlrd), Italija (2,6 mlrd) itd. Proizilazi da je ukupan obim kineskih investicija tokom perioda od 2005. do 2019. godine u najrazvijenijim državama EU bio višestruko veći nego u Srbiji, i to za čak 65 puta u Holandiji, za 47 puta u V. Britaniji, za 40 puta u Nemačkoj itd.
O zastupljenosti ulaganja iz Kine govori i njihov udeo u ukupnim prilivima stranih direktnih investicija (SDI) za konkretnu državu. Prema ovom pokazatelju su u periodu 2005-2019. prednjačile Švedska (3,2%), Nemačka (1,2%), Francuska (1%), V. Britanija (0,9%), dok je pomenuto učešće u Srbiji bio 0,85%. Teško je pronaći opravdanja za tvrdnju da je Srbija glavni domaćin kineskim ulaganjima i da to predstavlja potencijalno ograničenje na tzv. evropskom putu Srbije. Upravo su razvijene članice EU veliki primalac ulaganja sa dalekog Istoka.
