Mihaloviću velike zasluge za obnovu katedrale u Zagrebu
Torda je selo u opštini Žitište u srednjem Banatu u kojoj je sve do prve polovine 20. veka bilo nastanjeno preko četiri hiljade žitelja. Danas je, nažalost, broj meštana znatno smanjen, no, većinu stanovništva i sada kao i nekad čine Mađari.
Malo je, pak, onih koji znaju da je baš u ovom naselju 16. januara davne 1814. godine svetlost dana ugledao Josip Mihalović, čovek kojim se Srbi i Hrvati jednako mogu podičiti. Reč je, naime, o izdanku srpske pravoslavne porodice Dimitrija i sina mu Gavrila Mihalovića, koja je u rodnoj Slavoniji još 1716. godine primila plemićki naslov od habzburškog cara, Karla VI, zbog velikih zasluga u borbi s Turcima. Posedovali su vlastelinstvo Orahovica-Feričanci i Čepin.
Nakon 1763. pristupaju katoličanstvu i tada dolazi do njihovog uspona na društvenoj lestvici. Znamenite ličnosti potekle iz ovog plemenitog roda su brojne. Među njima su između ostalih Edmund Mihalović (1842-1929), poznati kompozitor, kao i njegov prezimenjak, Antun (1868-1849), poslednji hrvatski ban pre raspada Austrougarske. Antunov otac, Karlo Dragutin Mihalović (1830-1918) bio je poslanik Hrvatskog i zajedničkog Ugarsko-hrvatskog sabora. Hugo (1874-1956), Karlov mlađi sin, doktorirao je teologiju u Rimu, pa je početkom 20. veka bio prefekt Plemićkog konvikta i profesor Katoličkog bogoslovnog fakulteta u Zagrebu. Godine 1907. kandidovan je za đakovačkog biskupa, a posle toga i zagrebačkog. Takođe se bavio muzikom i održavao pijanističke koncerte.
MAĐARSKI KANDIDAT ZA KARDINALA
Otac Josipa Mihalovića bio je državni službenik u Tordi, tako da je on tamo završio osnovnu školu, a dalje obrazovanje nastavio u obližnjem Velikom Bečkereku. Srednju i višu školu pohađao je u Segedinu i u Temišvaru, gde je odbranio doktorat iz teologije.
Počev od 1834. radio je u biskupijskoj kancelariji. Dve godine kasnije, za sveštenika ga je zaredio Josip Lonović, čanadski biskup. Ubrzo postaje kapelan jedne od gradskih parohija u Temišvaru, pa zapisničar Svete stolice, biskupov sekretar, kanonik, generalni vikar. Revolucije u Evropi nastale 1848. i okončane naredne godine, uvukle su ga u vrtlog burnih političkih dešavanja i koštale slobode.
Kao prougarskog pobunjenika vlasti u Temišvaru osudile su ga na četvorogodišnju robiju i oduzele mu imovinu, časne naslove, kao i pravo na službu. Nakon pomilovanja, koje je dobio 1852. godine, polako se vraća u crkveni život napredujući u hijerarhiji. Za duvanjskog naslovnog biskupa imenovanje prima 1868. godine, a već 1870. postaje zagrebački biskup.
Kardinalski šešir dodeljuje mu papa Pije Deveti u Bazilici svetog Petra u Rimu 25. juna 1877. Vrlo nevoljno ostaje na službi u Zagrebu često tražeći premeštaj jer se smatrao nepoželjnim u, kako je tvrdio, tamošnjoj antimađarski nastrojenoj okolini.
NIJE DOČEKAO KRAJ RADOVA
Njegovim najvećim poduhvatom može se smatrati pokretanje obnove Zagrebačke katedrale čiji pun naziv je glasio Prvostolna crkva Blažene Djevice Marije na nebo Uzete, svetog Stjepana Kralja i svetog Ladislava Kralja. Akcija prikupljanja sredstava za rekonstrukciju počela je još 1874. godine.
Međutim, snažan zemljotres je početkom novembra 1880. pogodio Zagreb. Usled toga je došlo do prekida radova i njihovog povratka mnogo koraka unazad. Razoran potres je epicentar imao na području Medvednice, a procenjena materijalna šteta iznosila je polovinu tadašnjeg državnog budžeta.
Obnovljenu katedralu odlikovao je neogotski stil kome je glavni pečat dao hrvatski arhitekta nemačkog porekla, Herman Bole, uz pokroviteljstvo Isidora Kršnjavog. Rekonstrukcija je nakon katastrofe potrajala čitave 22 godine, tako da je okončana tek 1902.
Mađarska štampa zabeležila je da je širom Zagrebačke nadbiskupije 1886. godine masovno i svečano proslavljena 50. godišnjica Mihalovićeve mlade mise uz komentar kojim se tvrdi da je „krotkošću i mudrim upravljanjem uspeo da pridobije prethodno nepoverljivi hrvatski narod”. No, ipak, završetak istorijskih radova na katedrali on nažalost nije dočekao. Smrt ga je u tome preduhitrila 19. februara 1891. u 77. godini života.
Novinari zagrebačkog dnevnika „Obzor”, koji mu za života nisu bili naklonjeni, u nekrologu objavljenom posle njegove smrti ipak su pisali da „nije opravdao ni bojazan naroda, ni nade onih drugih da im služi”, te kako „za njega carstvo blagosti i pravde nisu bile prazne reči”.
Na kraju su ispravno zaključili da je nadbiskup trajno bio pod utiskom neprijateljskog dočeka u Hrvatskoj, što ga je kasnije veoma sputavalo u njegovom delovanju.
POSTHUMNE ZASLUGE
Iako nije ostao upamćen u narodu u meri u kojoj su tu čast imali njegov prethodnik, Haulik, i savremenik, Štrosmajer, Mihalović je neizmeran doprinos dao radeći na verskom polju. Veoma se brinuo o školovanju svešteničkog podmlatka, pa su 1878. na njegovu inicijativu ustanovljeni dečačka verska škola i gimnazija.
