Šta bi za Zrenjanin značio autoput do Beograda?
dr Dejan Molnar,
vanredni profesor na Ekonomskom fakultetu u Beogradu
Realizacija najavljenog projekta izgradnje autoputa Beograd – Zrenjanin – Novi Sad bila bi od izuzetnog značaja za budući razvoj kako grada Zrenjanina, tako i celog Banata tj. istočnog dela Vojvodine. Poznato je da Banat (kojeg čine tri upravna okruga – Severnobanatski, Srednjobanatski i Južnobanatski) prema stepenu ekonomske razvijenosti zaostaje u odnosu na prosek regiona Vojvodine i Srbije. Ukoliko kao meru ekonomske razvijenosti posmatramo bruto dodatu vrednost (BDV) po stanovniku, uočava se sledeće: Banat je za oko 15% manje razvijen u odnosu na republički prosek, dok je Beograd duplo, a Južnobački okrug (sa sedištem u Novom Sadu) 1,5 puta razvijeniji od Banata. Banat zauzima oko 12,7% površine naše zemlje, ali se u njemu generiše „svega” oko 6,3% ukupne proizvodnje.
Nalazi relevantnih ekonomskih istraživanja ukazuju na to da postoje pozitivni efekti izgradnje drumske infrastrukture na ekonomski razvoj. Na uzorku država Centralne i Istočne Evrope je potvrđeno da okruzi (subregioni; distrikti) u kojima su završeni projekti izgradnje moderne drumske infrastrukture i njenog povezivanja sa mrežom panevropskih saobraćajnih koridora ostvaruju natprosečni nivo ekonomske razvijenosti, zaposlenosti i produktivnosti rada.
Sa teorijskog aspekta, investicije u drumsku infrastrukturu mogu pozitivno da deluju na privredni rast na nekoliko načina. Prvo, one donose direktne ekonomske koristi za preduzeća koja su već locirana na području gde se gradi autoput. Kvalitetnija saobraćajna povezanost bi trebalo da doprinese povećanju efikasnosti poslovanja, uštedama u troškovima i povećanju njihove konkurentnosti, što bi im omogućilo da ostvare veću akumulaciju (štednju), te investicije i proizvodnju. Pored toga, za izgradnju autoputa se angažuju postojeće kompanije iz građevinske industrije, što direktno povećava proizvodnju i zaposlenost. Drugo, prisutne su i indirektne ekonomske koristi. Područje na kojem postoji savremena drumska infrastruktura (autoput) povezana sa mrežom evropskih saobraćajnica postaje pristupačnije. Bolja povezanost sa tržištem EU je snažan pozitivan signal velikim inostranim investitorima. Prilikom odluke gde da se lociraju, strani investitori najviše značaja pridaju kriterijumima poput veličine domaćeg tržišta, povezanosti sa drugim velikim tržištima, kvaliteta infrastrukture itd. Treće, ulaganja u transportnu infrastrukturu imaju i brojne neekonomske, odnosno društvene efekte. Autoput bi značajno „skratio” distancu između Zrenjanina i drugih destinacija u zemlji i inostranstvu. To bi direktno doprinelo poboljšanju uslova za život i rad u gradu, odnosno povećanju kvaliteta života. Mnogi više ne bi morali da stanuju u Beogradu ili Novom Sadu, ukoliko tamo rade ili studiraju, što bi značajno doprinelo kako ekonomskom, tako i socijalnom, kulturnom i intelektualnom osnaživanju Zrenjanina i Banata. Manje novca bi se trošilo u drugim sredinama, a više u Zrenjaninu. Više mladih i obrazovanih i više novca (tražnje) u lokalnoj privredi bi značilo i više preduzeća i kvalitetnih radnih mesta u gradu. Očito ima razloga zbog kojih bi se izgradnja novog autoputa do Beograda mogla smatrati dobrom prilikom za smanjivanje jaza u nivou razvijenosti.
