U Srbiji i svetu je 11. novembra obeležen Dan primirja u Prvom svetskom ratu, a 17. novembar je ustanovljen kao Praznik grada Zrenjanina u znak sećanja od oslobođenja Velikog Bečkereka 1918. godine. Tog dana su Prva armija vojvode Petra Bojovića, Gvozdeni puk „Knjaz Mihajlo” i Pešadijska brigada pukovnika Dragutina Ristića – ušli u Veliki Bečkerek i doneli smenu vlasti i država na ovim prostorima. Vlast je predata bez borbe Srpskom narodnom odboru, osnovanom 31. oktobra 1918. godine kao prvo takvo telo u Vojvodini. Na čelu Odbora bio je dr Slavko Županski. Nekoliko dana po konačnom oslobođenju Vojvodine, njena područja ujedinjuju se s Kraljevinom Srbijom, da bi 1. decembra 1918. godine bila proglašena Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, prva zajednička južnoslovenska država. O značaju Praznika, za naš list govori Milan Zečar, osnivač Udruženja „Petrovgrad”. Udruženje i vi ste se decenijama borili da ukažete na značaj velike pobede u Prvom svetskom ratu.
– Velika pobeda, ali uz ogromne žrtve. Srpski narod je izgubio trećinu stanovništva i blizu dve trećine odrasle muške populacije. Odavno je poznato da je u Velikom ratu protiv moćne austrougarske i nemačke hegemonističke imperije, od svih južnoslovenskih naroda ratovao i krvario za slobodu samo srpski narod. Druge narode je, gle apsurda, preveo u pobednike, iako su mnogi od njih u redovima naših krvnika strasno jurišali na našu zemlju i narod i činili zločine, posebno nad civilima. Da apsurd bude veći, srpski narod se 1918. godine formalno odrekao svoje dve međunarodno priznate države, Srbije i Crne Gore (tada se oko 95% stanovništva u CG izjašnjavalo Srbima), koje je naivno uveo u Kraljevinu SHS, da bi na kraju 20. veka doživeo krvavi raspad te države i privremenu okupaciju dela svoje najsvetije zemlje. Mnogo je dokaza da je drugim narodima Jugoslavija bila privremena stanica do stvaranja nezavisnih država. Već u Kraljevini Jugoslaviji su trulim kompromisima potisnute velike žrtve i zasluge srpskog naroda za njeno stvaranje, da bi se u komunističkoj Jugoslaviji, pod indoktrinacijom i uticajem drezdenskih komunista koji su je srušili, te tekovine i žrtve bile zatrte. Koji je značaj Praznika grada?
– Kao što reče Matija Bećković da je „Kosovo jedino polje, a sve ostalo su poljane, Kosovska bitka je jedina bitka koja traje vekovima, a ostalo su tuče…“, tako je i 17. novembar 1918. najveći dan za naš grad i njegove građane, jer je to dan oslobođenja od tuđinske vlasti, koji je stvorio uslove za konačno prisajedinjenje Srema, Baranje, Banata i Bačke matici Srbiji na Velikoj narodnoj skupštini 25. novembra 1918. u Novom Sadu.
Svi gradovi imaju više praznika, pa tako i naš grad. Među njima je i 2. oktobar 1944. koji posebno treba negovati i obeležavati kao simbol oslobođenja od fašizma. Međutim, 17. novembar je, svakako, prelomni i najznačajniji, pa bi trebalo da bude Dan grada, a ne praznik.
Kako komentarišete da je 17. novembra sprovedena mirna tranzicija vlasti bez ijednog ispaljenog metka i prolivanja krvi?
– Devetorica veličanstvenih, uglednih ljudi, doktora nauka, sveštenika, privrednika, trgovaca – predvođena dr Slavkom Županskim, uz počasnog predsednika dr Emila Gavrile koji je tada još bio u austrougarskim kazamatima, vizionarski i mudro latila se velikog zadatka. Istovremeno su pregovarali sa tadašnjom vlašću, ali i stvorili Srpsku gardu i preuzeli sve vitalne institucije u gradu, garantujući pripadnicima drugih naroda i zajednica sva prava i punu bezbednost. Mirno su izveli preuzimanje vlasti bez ijedne žrtve. To je bilo moguće zahvaljujući već potpuno izglednoj pobedi srpske vojske i izvesnom ishodu Velikog rata.
Ti velikani su samo nekoliko godina kasnije inicirali da se gradu dodeli ime Petrovgrad…
Ako bi se u naš javni i politički život, kao pre 100 godina, mogli više uključiti ugledni, ostvareni, stručni ljudi koji bi se izborili da naša deca i unuci spoznaju bar deo onoga što ne znamo, tada bismo bili bolji ljudi i imali uzvišeniji odnos prema otadžbini. Sigurno bi s tim saznanjima gradili bolje i prosperitetnije društvo, a izbor za ime našeg grada u ogromnoj većini bi bio Petrovgrad.
I.Isakov
Fotografija Đure Joknića, snimljena 17. novembra na centralnom gradskom trgu (kolekcija Danijela Vrške)
