Treba više izdvajati za kapitalne projekte
Piše: dr Dejan Molnar,
vanredni profesor na Ekonomskom fakultetu u Beogradu
Poznato je da lokalni budžet može dobro da odslika ekonomsku situaciju u gradu ili opštini. Na osnovu analize odgovarajućih prihodnih stavki, može se doći do saznanja o tome kakva je ekonomska snaga privrede i stanovništva. Na primer, što se više naplaćuje poreza na dohodak, to znači da u gradu/opštini ima više zaposlenih i/ili da su njihove zarade veće. Veći prilivi po osnovu poreza na imovinu ukazuju na to da su nepokretnosti na tom području vrednije. Rashodna strana budžeta pruža informacije o tome koliko se i za koje svrhe troši novac iz gradske kase.
Za potrebe poređenja, odgovarajuće stavke budžetskih prihoda i rashoda treba posmatrati u njihovom relativnom, a ne u apsolutnom iznosu. Logično je da će veća lokalna samouprava imati i više budžetske prihode i rashode, ali se na bazi toga ne može izvući zaključak o efikasnosti naplate i trošenja javnog novca. Za te svrhe je korisno iskazati budžetske stavke/pozicije u iznosima po stanovniku (odnosno per capita).
Poreski prihodi po stanovniku u budžetu Grada Zrenjanin su za oko 5,5% veći od proseka u našoj zemlji. Zrenjanin ostvaruje oko 36.000 dinara poreskih prihoda per capita, dok je prosek na nivou svih gradova i opština u Srbiji oko 34.000 dinara. Ovaj planirani iznos za 2022. godinu veći je nego u Čačku (33.300 dinara), Kraljevu (26.000), Užicu (31.570), Sremskoj Mitrovici (32.000), ali je niži nego u Subotici (36.130), Kikindi (39.500), Pančevu (38.100), Novom Sadu (58.600).
Sa analitičkog stanovišta još je interesantnije sagledavanje rashodne strane lokalnog proračuna. Ukupni rashodi po stanovniku su u Zrenjaninu (55.600) za više od 40% veći u odnosu na prosek svih lokalnih samouprava u Srbiji (38.600). Pri tome, budžetski rashodi per capita su u Zrenjaninu veći nego u Pančevu (53.500), Čačku (47.000), Kraljevu (44.800), Užicu (46.800), Subotici (54.300), Sremskoj Mitrovici (45.600), dok su manji od iznosa u Novom Sadu (97.600) ili Kikindi (56.000).
Ono što se detaljnijom analizom može utvrditi jeste da Grad Zrenjanin, uprkos tome što ima relativno visoke ukupne budžetske rashode po stanovniku, ne prednjači po udelu kapitalnih u ukupnim izdacima. Naime, ukupne troškove iz budžeta možemo podeliti na tekuće (zarade zaposlenih, usluge po ugovoru, specijalizovane usluge, stalni troškovi) i kapitalne (osnovna sredstva, infrastruktura). Manje izdvajanja za tekuće rashode u korist investicione potrošnje znači da se ulaže u budućnost, odnosno u pretpostavke i činioce budućeg rasta i razvoja lokalne zajednice i privrede.
Planirano je da u 2022. godini u Zrenjaninu za kapitalne izdatke bude izdvojeno oko 20% od ukupne budžetske potrošnje. Sa druge strane, dobri su primeri onih lokalnih samouprava u kojima su budžetski rashodi per capita niži, a koje imaju veći udeo izdataka za investicione namene – Pančevo (27,5%), Kraljevo (31,5%), Užice (23%), Subotica (24%). Imajući u vidu fiskalni potencijal Zrenjanina, trebalo bi razmotriti mogućnosti da se više izdvaja za kapitalne projekte.
