Proces usporavaju dokumentacija i nedostatak sredstava
Na teritoriji Grada nalaze se brojni objekti značajni za njegovu istoriju. Mnogi tek čekaju da budu uvršteni na listu spomenika kulture. Proces kroz koji treba da prođu nije ni lak, niti jednostavan. Nemačka evangelistička crkva u Lazarevu i Slovačka (Totska) sa parohijskim domom u ulici Cara Dušana, kompleks stare Gradske klanice i kapela sa porodičnom kriptom Rogendorf na katoličkom groblju u Banatskom Dvoru uskoro će dobiti ovaj status.
Prema rečima Bojana Kojičića, istoričara umetnosti u Zavodu za zaštitu spomenika kulture Zrenjanin, građevine koje su trenutno u postupku utvrđivanja nalaze se u režimu prethodne zaštite dugi niz godina. Kako je vremenski ograničena, dodao je naš sagovornik, bilo je neophodno započeti ovaj proces.
SNIMANJE DRONOM
– Stručnjaci Zavoda su odavno valorizovali (istražili, publikovali) buduće spomenike, odnosno utvrdili njihovu istorijsku, arhitektonsku ili kulturnu vrednost. Tek tada se moglo pristupiti izradi dokumenta za čiju su realizaciju bila potrebna značajna finansijska sredstva – istakao je Kojičić.
Kako je istoričar umetnosti objasnio, Zavod izrađuje „Predlog odluke o utvrđivanju (naziv objekta) za kulturno dobro”, a potvrđuje ga Vlada. Sastoji se iz tekstualnog dela, pravne, foto i tehničke dokumentacije. Poslednji segment je obaveštavanje javnosti.
– Da bi dokument bio potpun, neophodno je da sadrži arhitektonske planove građevine o kojoj je reč. Pošto su u pitanju objekti koji se zbog svojih gabarita ne mogu snimiti na klasičan način, morali smo da se obratimo za pomoć geometrima. Na raspisanom konkursu Ministarstva kulture dobili smo sredstva za izradu tehničke dokumentacije i angažovanje geometara. Danas se, prilikom snimanja građevina koristi moderna tehnologija, a četiri pomenuta objekta zabeležena su dronom – kazao je naš sagovornik.
Crkva u Lazarevu
Slovačka crkva u Cara Dušana
OD CRKVE DO „KLANICE”
Prema Kojčićevim rečima nemačka evangelička crkva građena je od 1939/1940. u stilu neogotike. Nalazi se na južnom kraju naselja, pored nekadašnjeg groblja, gde je živelo stanovništvo protestantske veroispovesti. Podigao ju je na svom placu Georg Cvirner. Njena arhitektonska vrednost, napominje istoričar umetnosti, ogleda se u vitražima.
– Skoro u potpunosti sačuvan je njen spoljašni izgled, dok je unutrašnji prilagođen za potrebe službe pravoslavne crkve. Važno je naglasiti njen kulturnoistorijsko značaj, jer predstavlja svojevrsno svedočanstvo o nestalom narodu sa ovih prostora. Sa druge strane, Slovačka bogomolja izgrađena je 1837, a toranj joj je podignut tek devet godina kasnije. Zgrada Parohijskog doma zajedno sa hramom čini stilsku i arhitektonski skladnu celinu – ispričao je Kojičić.
Kada je reč o kapeli porodice Rogendorf, nastala je 1857. Kako je napomenuo naš sagovornik, jedini je preostali svedok prisustva nekad imućne grofovske familije. Na mestu gde je podignuta, nalazila se grobnica Jozefa Rogendorfa koji je u njoj sahranjen 1842. Nešto kasnije, tokom 1857. godine, njegov sin je iznad same grobnice izgradio današnju kapelu manjih dimenzija.
– Najupečatljiviji detalj, grb od belog mermera iznad ulaza, jedan je od najlepših sačuvanih plemićkih amblema na teritoriji srednjeg Banata. Posle Drugog svetskog rata kapela je oskrnavnjena, a kripta sa posmrtnim ostacima članova porodice Rogendorf opljačkana – rekao je Kojičić.
Na sajtu Zavoda stoji i da je Kompleks stare Gradske klanice omeđen ulicama Toše Jovanovića, Đure Jakšića i obalom Begeja. U sklopu je i nekadašnja upravna zgrada iz 1913. u kojoj je obdanište. Zadržala je u velikoj meri prvobitni izgled uprkos kasnijim dogradnjama i manjim transformacijama.
M. Malbaški Foto: arhiva Zavoda za zaštitu spomenika kulture Zrenjanin
